آبسه دندان تجمعی از چرک و میکروب می باشد که در اطراف دندان و لثه یا در استخوانی که دندان در آن قرار می‌گیرد شکل می گیرد. این عارضه ناشی از یک عفونت باکتریایی می‌باشد. آبسه‌های دندانی اغلب خطرناک هستند، اما نه همیشه، با این‌حال باید توسط دندانپزشک بررسی شوند. از آنجایی که آبسه خودش از بین نمی‌رود، هرچه سریع‌تر باید به دنبال درمان آن باشید. گاهی آبسه به سایر نقاط بدن گسترش پیدا کرده و باعث ایجاد بیماری می‌شود.
آبسه دندان چیست؟
آبسه تجمع چرک در بافت‌های دندان است. آبسه معمولاً از عفونت باکتریایی ناشی می‌شود که اغلب در پالپ نرم دندان جمع شده است. آبسه تقریبا همیشه با تورم و التهاب همراه است. آبسه معمولا دندان و بافت مجاور در فک را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
هر دندان از چند لایه تشکیل شده است. لایه بیرونی مینای دندان است که لایه نرم‌تر، یعنی دنتین، را پوشش می‌دهد. دنتین و مینای دندان لایه‌های محافظ دندان هستند. زیر دنتین پالپ قرار دارد، جایی که اعصاب دندان و رگ‌های خونی هستند. پالپ تا مرکز ریشه دندان ادامه دارد، و دندان را به استخوان پایه فک بالا یا پایین متصل می‌کند. بنابراین عفونت در پالپ به راحتی می‌تواند به استخوان فک گسترش یابد. به همین دلیل، در صورتی که لثه اطراف دندان عفونی شود، دندان نیز در معرض آسیب قرار خواهد گرفت. برخی از انواع آبسه‌ها ابتدا پالپ را تحت تاثیر قرار می‌دهند و به استخوان گسترش می‌یابند، در حالی که برخی دیگر از انواع آبسه بر روی بافت‌های اطراف لثه تاثیر می‌گذارند و ابتدا در پالپ ایجاد نمی‌شوند.
وجود پلاک و گینوییت در آبسه دندان باعث وخیم‌تر شدن اوضاع می‌شود. گاهی اوقات برای کنترل عفونت باید از آنتی بیوتیک استفاده شود. در صورتی که آبسه دندان به موقع و به درستی درمان شود، خطرناک نخواهد بود. درمان آبسه‌های دندانی معمولا توسط دندانپزشکان انجام می‌شود و اغلب شامل مصرف آنتی بیوتیک است.
انواع آبسه دندان
آبسه ژنژیوال
این آبسه فقط در بافت لثه وجود دارد و به دندان یا رباط پریودنتال آسیب نمی‌زند.
آبسه پریودنتال
این آبسه در بافت استخوانی اطراف دندان ایجاد می‌شود.
آبسه پری‌آپیکال
این آبسه از پالپ نرم دندان شروع می‌شود. نوع آبسه، شدت و محل علائم را تعیین می‌کند.
چه چیزی باعث آبسه دندان می‌شود؟
قسمت خارجی دندان‌ها سفت است اما داخل دندان پر از پالپ است که متشکل از اعصاب، بافت همبند و رگ‌های خونی می‌باشد. گاهی اوقات پالپ عفونی می‌شود. عفونت پالپ گاهی اوقات ناشی از موارد زیر است:
- حفره عمیق یا پوسیدگی دندان
- بیماری لثه، که با عنوان بیماری پریودنتال نیز شناخته می‌شود.
- دندان ترک‌خورده
در صورت درمان نشدن عفونت، بافت پالپ از بین رفته و آبسه ایجاد می‌شود. 2 نوع رایج عبارتند از:
- آبسه پری‌اپیکال در نوک ریشه دندان شکل می‌گیرد.
- آبسه پریودنتال بر استخوان کنار دندان تاثیر می‌گذارد.
ممکن است بیش از یک آبسه در دندان‌ها ایجاد شود، یا یک آبسه ممکن است از طریق استخوان حرکت کرده و در چندین نقطه نمایان شود. اما هر یک مربوط به تنها یک دندان است.
در صورتی که حداقل 2 بار در روز مسواک نزیند، و یا رژیم غذایی پر قند و شکر مصرف می‌کنید، بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه خواهید بود. غذاها و نوشیدنی‌های شیرین به رشد باکتری‌ها کمک میکنند و می‌توانند باعث ایجاد حفره و سایر مشکلات دندانی شوند.
علائم و نشانه‌های آبسه دندانی
آبسه معمولا دردناک است. بسته به محل آبسه، درد ممکن است فقط در قسمت دندان، لثه اطراف و یا به صورت کلی در فک، گونه‌ها، یا حتی گردن و صورت حس شود.
ممکن است در دندان آسیب دیده علائم زیر را تجربه کنید:
- احساس حساس بودن
- احساس شلی در فک
- دهان نسبت به گرما و سرما حساس می‌شود.
- دندان نسبت به فشار یا ضربه حساس می‌شود
- کمی برجستگی ایجاد می‌شود.
علائم دیگر آبسه‌های دندانی عبارتند از:
- تورم در لثه‌ها یا صورت
- قرمزی در ناحیه لثه آسیب دیده
- خونریزی در لثه‌ها
- غدد لنفاوی متورم در گردن
- داشتن احساس ناخوشایند (کسالت)
- از دست دادن اشتها یا ناتوانی در خوردن
- تب
هنگام معاینه دندانپزشک ممکن است قرمزی و تورم اطراف دندان در دهان و یه توده قابل انتقال و قابل تغییر در ناحیه نیز مشاهده شود.
آبسه‌های پریودنتال همچنین ممکن است به شکل جوش‌های لثه وجود ظاهر شوند. جوش لثه، که با عنوان پارولیس نیز شناخته می‌شود، یک جوش قرمز نرم است که روی بافت نرم لثه بوجود می‌آید. جوش لثه ناشی از آبسه است، یعنی نشان دهنده وجود آبسه می‌باشد، اما خودش آبسه نیست.
به ندرت، در موارد شدید آبسه دندانی، ممکن است فرد علائم زیر را تجربه کند:
- سلولیت، عفونت باکتریایی بافت‌های پوست و زیرپوستی
- کزاز
- مشکل بلعیدن، به علت درد و تورم
- دشواری تنفس، ناشی از تورم
- مشکل صحبت کردن
- کم آبی بدن
در کل، در صورتی که عفونت ناشی از آبسه گسترش یابد، می‌تواند باعث ایجاد حس کسالت و مریضی در فرد شود. فرد مبتلا ممکن است این علائم را تجربه کند: تب (دمای بدن 38 C \/ 100.4 F یا بالاتر)، تورم در کف دهان، صورت یا فک و درد شدید که با وجود مصرف حداکثر دوزهای مسکن بدون نسخه، کاهش نمی‌یابد.
در صورت مشاهده هریک از علائم ذکر شده، فرد باید بلافاصله به دندانپزشک مراجعه کند، و در صورت در دسترس نبودن دندانپزشک، باید بلافاصله به اورژانس بیمارستان مراجعه کند. درست است که پزشک آگاهی در مورد مشکلات دندانی ندارد، اما حداقل می‌تواند تا زمانی که بتوانید به مطب دندانپزشک دسترسی پیدا کنید، برای پیشگیری از گسترش عفونت، داروهای مسکن و آنتی بیوتیک را تجویز کند.
تشخیص آبسه دندان
دندانپزشک علاوه بر بررسی دندان و ناحیه اطراف، اقدامات زیر را نیز انجام می‌دهد:
- به دندان ضربه می‌زند. دندانی که آبسه کرده است نسبت به فشار و لمس حساس خواهد بود.
- اشعه ایکس را توصیه می‌کند. گرفتن اشعه ایکس از دندانی که درد دارد، می‌تواند به شناسایی آبسه کمک کند. دندانپزشک همچنین اشعه X را به منظور تعیین این که آیا عفونت گسترش یافته، یا آیا باعث آبسه‌ها در نواحی دیگر شده است یا خیر، انجام می‌دهد.
- سی‌تی اسکن را توصیه می‌کند. در صورت گسترش عفونت به نواحی دیگر، ممکن است سی تی اسکن برای ارزیابی میزان عفونت استفاده شود.
خطرات و عوارض آبسه دندان
در اکثر مواقع تنها مواقعی عوارض ایجاد می‌شوند که آبسه درمان نشده باقی بماند. با این حال، با اینکه عوارض نادر هستند اما ممکن است رخ دهد، حتی پس از درمان به ظاهر موثر. عوارض احتمالی عبارتند از:
کیست‌های دندانی
در صورتی که آبسه درمان نشود، یک حفره پر شده با مایع می‌تواند در پایین ریشه دندان تشکیل شود، که کیست دندانی نامیده می‌شود. خطر عفونی شدن کیست وجود دارد. در صورت عفونی شدن کیست، ممکن است نیاز به مصرف آنتی بیوتیک یا جراحی باشد.
استئومیلیت
باکتری‌ها در آبسه به جریان خون وارد می‌شوند و استخوان را آلوده میکنند. در این مورد، بیمار دمای بالای بدن، درد شدید در استخوان آسیب دیده و احتمالا تهوع را تجربه خواهد کرد. معمولا استخوان آسیب دیده نزدیک به محل آبسه خواهد بود. با این حال، با گسترش عفونت به جریان خون و هر استخوانی در هر قسمت از بدن ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد. درمان شامل آنتی بیوتیک‌های خوراکی یا داخل وریدی است.
ترومبوز سینوس کاورنوس
گسترش باکتری باعث ایجاد لخته خون در سینوس کاورنوس، یک ورید بزرگ در مغز، می‌شود. ترومبوز سینوس کاورنوس با آنتی بیوتیک‌ها قابل درمان است و گاهی اوقات جراحی برای تخلیه سینوس نیاز است. در برخی موارد، این وضعیت می‌تواند کشنده باشد. این یک عارضه بسیار نادر است.
آنژین لودویگ
این عفونت کف دهان زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌های آبسه دندان گسترش می‌یابند. این عارضه با تورم و درد شدید زیر زبان و گردن همراه است. در موارد شدید، ممکن است نفس کشیدن برای بیمار دشوار شود. آنژین لودویگ یک عارضه مرگبار است. این بیماری با مصرف آنتی بیوتیک‌ها قابل درمان است. افرادی که دارای آنژین لودویگ شدید هستند، در صورت داشتن مشکلات تنفسی ممکن است نیاز به یک روش برای باز کردن راه هوایی داشته باشند.
سینوس فکی
باکتری ها به فضاهای کوچک پشت گونه‌ها به نام سینوس فکی، گسترش می‌یابند. این عارضه جدی نیست اما بااین‌حال می‌تواند دردناک باشد. بیمار ممکن است تب را تجربه کرده و در گونه‌ها احساس داغی و حساسیت داشته باشد. گاهی این عارضه خود به خود از بین می‌رود. بسته به شدت، پزشک ممکن است برای درمان این عارضه آنتی بیوتیک‌ها را تجویز کند.
کاهش درد ناشی از آبسه دندان
هنگامی که در حال جستجو برای مراجعه به مطب دندانپزشک هستید، می‌توانید برای کنترل درد از داروهای مسکن استفاده کنید.
برای آبسه‌های دندانی اصولا داروی ایبوبروفن تجویز می‌شود، اما در صورتی که به دلایل پزشکی قادر به مصرف این دارو نیستید، می‌توانید استامینوفن مصرف کنید.
در صورتی که مصرف 1 قرص اثری نداشت، می‌توانید از هر دو قرص استامینوفن و ایبوپروفن در دوزهای تجویز شده استفاده کنید. بزرگسالان می‌توانند از هر دو قرص استفاده کنند، اما مصرف آن در کودکان زیر 16 سال ممنوع است.
اقدامات زیر را نیز باید انجام دهید:
- از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های داغ و سرد، در صورت بدتر شدن درد، اجتناب کنید.
- سعی کنید غذاهای نرم و ولرم را با طرف دیگر دهانتان بخورید.
- از مسواک نرم استفاده کنید و به طور موقت از نخ دندان کشیدن در دندان‌های آسیب دیده اجتناب کنید.
انجام این اقدامات به طور موقت باعث تسکین درد می‌شود، اما نباید مراجعه به دندانپزشک را به تعویق بی‌اندازید.
درمان آبسه دندان
آبسه‌های دندانی با حذف عفونت درمان می‌شوند و از بین می‌روند. بسته به محل آبسه و شدت عفونت، درمان‌های احتمالی عبارتند از:
- درمان کانال ریشه: یک روش برای حذف آبسه از ریشه دندان آسیب دیده قبل از پر کردن
- از بین بردن دندان آسیب دیده (کشیدن): در صورتی که درمان کانال ریشه امکان پذیر نباشد باید دندان را کشید.
- برش و تخلیه: یک برش کوچک در لثه ایجاد می‌شود تا آبسه تخلیه شود (این معمولا تنها یک راه حل موقت است و ممکن است درمان بیشتر مورد نیاز باشد).
معمولا برای انجام روش‌های فوق از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود.عمل‌های شدیدتر ممکن است تحت بی‌هوشی عمومی انجام شود.
آنتی بیوتیک ها معمولا برای آبسه های دندانی تجویز نمی شوند، اما ممکن است در صورت گسترش یا شدید بودن عفونت، مصرف آنتی بیوتیک لازم باشد.
درمان اضطراری برای آبسه دندان
در حالت عادی، فردی که آبسه دندان دارد یا دندان وی در حال آبسه کردن است باید بلافاصله به دندانپزشک مراجعه کند. از آنجایی که ممکن است دندانپزشک همیشه و همه جا در دسترس نباشد، بیمار باید به اورژانس بیمارستان مراجعه کند. پزشکان برای درمان مشکلات دندانی آموزش ندیده‌اند، اما می‌توانند به طور موقت تا زمان یافتن دندانپزشک، به کنترل درد و پیشگیری از گسترش عفونت کمک کنند.
- آبسه‌های بیش از 1سانتی‌متر قطر، یا بزرگ‌تر
- تورم شدید یا برآمدگی سفت بر روی لثه یا صورت
- خونریزی بر روی لثه ها یا در دهان
- تب یا دمای بدن بیش از 38
- غدد لنفاوی حساس در ناحیه گردن
در صورتی که فرد علائم زیر را تجربه کند باید بلافاصله به اورژانس بیمارستان مراجعه کند:
- درد شدیدی که با مسکن قابل کنترل نیست
- تنگی نفس یا مشکل در تنفس
- مشکل بلعیدن به علت تورم، و یا مشکل مصرف مایعات که منجر به کم آبی بدن می‌شود
- مشکل شدید در باز کردن دهان
- تورم گردن یا اطراف چشم، یا تورم شدید صورت
- ترشحات دهان که به دلیل مشکل در بلع، باز کردن دهان و غیره نمی‌توان آن را کنترل کرد.
درمان خانگی آبسه دندان
اگرچه روغن اسانس میخک را می‌توان برای مدیریت درد و حساسیت مرتبط با آبسه دندان استفاده کرد، اما آبسه را درمان نمی‌کند. آبسه خودش از بین نمی‌رود و نمی‌توان آن را با درمان‌های خانگی از بین برد. آبسه‌های درمان نشده می‌توانند باعث ایجاد عفونت‌های ثانویه و سایر عوارض جدی شوند که به شدت خطرناک هستند. در صورتی که آبسه درمان نشود ممکن است به یک فوریت پزشکی تبدیل شود که نیازمند مراجعه فوری به پزشک یا دندانپزشک است. این عارضه در صورت درمان نشدن همچنین ممکن است باعث از دست دادن استخوان شود.
تنها یک پزشک متخصص یا دندانپزشک حرفه‌ای قادر به درمان مشکل آبسه خواهد بود. به شدت توصیه می‌شود افرادی که آبسه دندان دارند و یا دندان آنها در حال آبسه کردن است بلافاصله به دندانپزشک مراجعه کنند. اصلا جایز نیست که آبسه را در خانه ردمان کنید و یا بگذارید درمان نشده باقی بماند.
پیشگیری از آبسه دندان
به منظور جلوگیری از آبسه دندان باید از پوسیدگی دندان جلوگیری کنید. برای جلوگیری از پوسیدگی دندان، به خوبی از دندان‌ها مراقبت کنید:
- از آب آشامیدنی دارای فلوراید استفاده کنید.
- دندان‌های خود را حداقل دو بار در روز با یک خمیر دندان حاوی فلوراید بشویید.
- از نخ دندان یا مسواک بین دندانی برای تمیز کردن بین دندان‌های خود استفاده کنید.
- هر سه یا چهار ماه یکبار، یا هر زمان که موهای مسواک خراب شدند، مسواک خود را عوض کنید.
- غذای سالم بخورید، خوراکی‌ها و میان‌وعده‌های شیرین و ناسالم را حذف کنید.
- برای جرم‌گیری و شستشوی حرفه‌ای به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید.
- به منظور اضافه کردن یک لایه اضافی به دندان برای محافظت در برابر پوسیدگی، از دهانشویه دارای فلوراید یا ضدعفونی کننده استفاده کنید.
سوالات متداول راجع به آبسه دندان
آبسه دندان مسری است؟
خیر. آبسه دندان قابل انتقال نیست.
آیا آبسه دندان می‌تواند خطرناک باشد؟
آبسه دندان، به ویژه در صورتی که به درستی درمان شوند، مشکلات طولانی مدت و شدیدی به همراه ندارند. اما در صورتی که آبسه درمان نشود، و یا درمان به درستی انجام نشود، می‌تواند باعث ایجاد مشکلات و عوارض جدی شود.
پس از درمان آبسه دندان، چه غذاهایی را می‌توان مصرف کرد؟
بهتر است بعد از درمان آبسه دندان غذاهای نرم و بدون ادویه مصرف کنید، زیرا ممکن است هنوز کمی درد در ناحیه درمان شده وجود داشته باشد. می‌توانید خوراکی‌هایی مانند میلک‌شیک‌ها، پوره سیب، ماست، غلات پخته شده، تخم مرغ پخته شده، سیب زمینی پخته شده و پودینگ نرم مصرف کنید. توجه داشته باشید که هیدراته ماندن بدن امری بسیار مهم است.
پریوکرونیت چیست؟
پریوکرونیت عفونت دندان عقل، التهاب یا تورم در بافت لثه آن است. گاهی اوقات لثه بالای دندان نهفته دچار شکاف شده و باکتری‌ها در بافت آسیب دیده خانه میکنند، و عفونت ایجاد می‌شود.
آیا آبسه دندان می‌تواند موجب تورم شود، اما درد نداشته باشد؟
بله. اما اصلا نشانه خوبی نیست. اگر آبسه دندان که در ابتدا درد داشته است دیگر احساس درد نداشته باشد، به این معنی است که دندان مرده است. در صورتی که آبسه پاره و تخلیه شود نیز درد به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد. با این‌حال حتی اگر دندان درد نداشته باشد، باز هم عفونت می‌تواند به نواحی دیگر گسترش پیدا کند، و فرد آسیب دیده باید حتما به دندانپزشک مراجعه کند.
آیا آبسه دندان می‌تواند سفت باشد؟
در حالی که اصولا آبسه دندان نرم و داغ است، گاهی ممکن است سفت باشد. افرادی که تورم فک، درد فک یا درد دندان یا برآمدگی سفت در دهان را تجربه میکنند، باید بلافاصله به دندانپزشک مراجعه کنند.
آیا آبسه‌های دندانی می‌توانند زیر زبان ظاهر شوند؟
آبسه زیر زبان، آبسه دندان نیست، اما احتمالا می‌تواند در نتیجه یک آبسه دندانی ایجاد شود که منجر به انژین لودویگ (نوعی سلولیت که بر روی بافت زیر زبان، زیر فک پایین و کف دهان تاثیر می‌گذارد) شده است. انژین لودویگ یک فوریت پزشکی است و فرد مبتلا باید بلافاصله به بخش اورژانس بیمارستان مراجعه کند.
علت و درمان آبسه دندان در بچه‌ها چیست؟
آسیب به دندان، پوسیدگی دندان درمان نشده، یا بیماری لثه می‌تواند منرج به آبسه دندان شود. آبسه دندان باید بلافاصله توسط دندانپزشک تحت درمان قرار گیرد. ممکن است دندانپزشک برای جلوگیری از عفونت، برای کودک آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
آیا آبسه دندان در دوران بارداری خطرناک است؟
حفره عمیقی که باعث آبسه دندان می‌شود نه تنها بر سلامت شما بلکه بر سلامت جنین نیز تاثیر می‌گذارد، به ویژه اگر درد به قدری شدید باشد که باعث ایجاد فشار و استرس زیاد شود. همچنین التهاب و تب ناشی از آبسه می‌تواند باعث ایجاد استرس در جنین در حال رشد شود. بنابراین اگر فکر می‌کنید که مشکوک به آبسه دندان هستید باید بلافاصله به دندانپزشک مراجعه کنید.
آیا آبسه دندان جلویی، بینی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
در دندان‌های بالایی نوک ریشه‌ها خیلی به سینوس نزدیک است و چرک می‌تواند وارد سینوس شود. عوارضی که ناشی از آبسه در دندان‌های نزدیک سینوس هستند عبارتند از: آبریزش ثابت بینی، گرفتگی سینوس در یک طرف، قرمزی چشم در یک طرف، بو یا طعم نم یا فلز در بینی.
درمان آبسه ایمپلنت دندان چیست؟
اگر آسیب در استخوان رخ داده باشد، باید برای بررسی به متخصص مراجعه کنید. ممکن است لازم باشد که ایمپلنت برداشته شود، عفونت توسط آنتی بیوتیک از بین برود، و پس از التیام و بهبودی ناحیه، ایمپلنت دوباره سرجایش قرار بگیرد.
چقدر طول می‌کشد تا آبسه دندان درمان شود؟
آبسه دندان به تنهایی و خود به خود از بین نمی‌رود و برای درمان نیاز به مداخله پزشکی دارد. حدود 1 تا 2 هفته طول می‌کشد تا زخم ایجاد شده توسط آبسه به طور کامل بهبود یابد. زمان لازم برای بهبودی بستگی به اندازه آبسه و پاسخ بدن به برش و تخلیه آبسه دارد.
آیا آبسه دندانی خودش خود به خود از بین می‌رود؟
آبسه خود به خود از بین نمی‌رود. اگر آبسه پاره شود ممکن است درد به طور قابل توجهی کاهش یابد اما همچنان نیاز به درمان پزشکی دارد. در صورتی که آبسه تخلیه نشود، عفونت ممکن است به فک و دیگر نواحی سر و گردن گسترش یابد.
