دندان عقل نهفته: جراحی، عوارض، مراقبت ها

در صورتی که دندان از لثه بیرون نیامده باشد و یا به صورت جزئی از لثه بیرون بیاید، به آن دندان نهفته گفته می‌شود. این حالت بیشتر در مورد دندان‌های عقل بروز می‌کند. دندان‌های عقل در واقع آخرین دندان‌هایی هستند که در دهان رشد می‌کنند. این دندان‌ها معمولا در سنین 17 تا 21 سالگی رشد خواهند کرد.

رشد دندان عقل نهفته بسیار شایع می‌باشد. برخی از دندان‌پزشکان عقیده دارند که دندان‌ عقل نهفته بر روی دندان‌های مجاور فشار وارد می‌کند. این مساله می‌تواند در نهایت سبب مشکل در قرارگیری دندان‌های بالا و پایین روی یکدیگر شود. دندان نهفته می‌تواند سبب گیر کردن غذا، پلاک و دیگر ذرات در بافت نرم اطراف دندان و بروز التهاب و حساسیت لثه‌ها و بوی نامطبوع شود. این عارضه پری‌کورونیت نامیده می‌شود. ذرات باقیمانده می‌توانند سبب پوسیدگی دندان عقل یا دندان‌ مجاور یا حتی تحلیل استخوان شوند.

نشانه‌های دندان عقل نهفته

امکان دارد دندان عقل نهفته دارای هیچ علائمی نباشد. علائم دندان عقل نیمه نهفته شامل موارد زیر می‌باشد:

• بوی نامطبوع دهان
• دشواری در باز کردن دهان
• درد یا حساسیت لثه‌ها یا استخوان فک
• سردرد بلندمدت یا درد در قسمت فک
• قرمزی و ورم لثه‌ها اطراف دندان نهفته
• ورم غدد لنفاوی در گردن
• طعم نامطبوع در زمان جویدن غذا
• وجود فضای خالی در محل عدم رشد دندان

روش‌های درمان دندان عقل نهفته

در صورت احتمال وجود دندان عقل نهفته بایستی به دندان‌پزشک مراجعه شود تا با استفاده از تصویربرداری با اشعه ایکس و معاینه دندان‌ها، اطمینان حاصل شود که دندان‌ عقل نهفته سبب بروز علائم شده است. در این صورت، دندان‌پزشک مزایا و عوارض درمان را بررسی خواهد کرد.

گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر می‌باشند:

انتظار و ارزیابی علائم

در صورتی که دندان عقل باعث بروز هیچ علائمی نشود، امکان دارد دندان‌پزشک به شخص توصیه کند که منتظر بماند. به این منظور، به جای جراحی و کشیدن دندان عقل نهفته، دندان‌پزشک به طور منظم وضعیت دندان و بروز علائم را ارزیابی می‌کند.

جراحی دندان عقل نهفته

در پاسخ به این سوال که آیا دندان عقل را باید کشید یا خیر بایستی توجه شود که در صورت وجود درد و عوارض ناشی از دندان عقل نهفته، امکان دارد دندان‌پزشک روش جراحی دندان عقل نهفته را پیشنهاد کند. در صورت وجود تاثیرات منفی بر دیگر دندان‌ها، ممکن است از روش کشیدن دندان عقل نهفته نیز استفاده شود.

جراحی دندان عقل نهفته معمولا به صورت سرپایی در مطب انجام شده و شخص می‌تواند پس از جراحی به منزل بازگردد. کل روند جراحی حدود 45 تا 60 دقیقه طول کشیده و احتمالا از بی‌حسی موضعی به این منظور استفاده می‌شود. ممکن است زمان بهبودی به 7 تا 10 روز زمان نیاز داشته باشد ولی شخص بایستی بتواند پس از چند روز به محل کار یا مدرسه بازگردد.

تجهیزات مخصوص کمک به روند در آمدن دندان

زمانی که دندان‌های نیش نهفته باشند، جهت کمک به در آمدن دندان از تجهیزاتی مانند بریس، براکت یا روش‌هایی مانند کشیدن دندان شیری یا دندان دائمی که جلوی دندان نیش را گرفته است استفاده می‌شود. این روش‌ها در صورتی که بر روی افراد جوان‌تر انجام شوند، تاثیر بیشتری دارند.

در صورت عدم موفقیت در کمک به در آمدن دندان، بایستی از روش کشیدن دندان عقل نهفته و جایگزین کردن آن با ایمپلنت یا بریج دندان استفاده شود.

روند جراحی دندان عقل نهفته چگونه است؟

جراحی دندان عقل نهفته شامل این مراحل می‌باشد: برش بافت لثه‌ای که بر روی دندان مورد نظر قرار گرفته است، خارج کردن بافت پیوندی بین دندان عقل و استخوان، خارج کردن دندان عقل و بخیه زدن لثه. در برخی از مواقع جهت کشیدن دندان، استخوان اطراف دندان عقل نهفته بایستی خارج شود. امکان دارد برای خارج کردن دندان عقل نیاز باشد تا دندان در چند قسمت برش داده شود.

در طول جراحی نباید هیچ دردی احساس شود، چرا که از بی‌حسی موضعی یا بی‌هوشی عمومی به این منظور استفاده می‌شود. البته پس از جراحی در بسیاری از افراد درد ایجاد می‌شود. میزان درد به مصرف داروی مُسکن و تحمل درد بستگی دارد. معمولا تا سه روز پس از جراحی در بیشتر افراد تا حدودی درد ایجاد خواهد شد.

چگونه برای جراحی دندان عقل آماده شویم؟

جهت جراحی دندان عقل نهفته ابتدا بایستی نوبت برای مراجعه به جراح دهان و دندان تعیین شود. در زمان مراجعه، جراح روند درمان را توضیح داده و به سوالات شخص در این زمینه پاسخ می‌دهد. سپس سابقه پزشکی و داروهای مصرفی نیز بررسی خواهد شد.

جهت آماده‌سازی برای جراحی، بیمار بایستی اقدامات مورد نیاز مربوط به بازگشت از مطب به منزل و مرخصی از کار یا مدرسه در زمان بهبود را در نظر بگیرد.

مراقبت‌های بعد از جراحی دندان عقل نهفته چگونه است؟

پس از جراحی، امکان دارد احساس سرگیجه و درد و ورم خفیف ایجاد شوند. جراح مصرف دارو برای کنترل درد را به بیمار توصیه می‌کند. شخص باید از رانندگی برای مدت 12 تا 24 ساعت پس از جراحی خودداری کرده و شخص دیگری باید بیمار را به منزل برساند و جهت مراقبت از بیمار به او کمک کند. در طول روز شخص بایستی در حد امکان استراحت کند.

بیمار می‌تواند پس از جراحی بلافاصله غذا میل کند ولی امکان دارد با از بین رفتن اثر بی‌حسی بیمار اشتهای زیادی نداشته باشد. در ابتدا بایستی تا زمان رفع ورم، از مواد غذایی نرم استفاده شود. همچنین از مصرف مواد غذایی داغ بایستی اجتناب شود چرا که لثه‌ها در ناحیه جراحی حساس می‌باشند. برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی بخیه‌ها از خوردن آجیل، مواد غذایی سفت و استفاده از نی در زمان بهبود بایستی اجتناب شود.

برای جلوگیری از بروز عفونت بایستی بهداشت دهان و دندان رعایت شود. تا زمان 24 ساعت پس از جراحی باید از مسواک زدن، شستن دهان و استفاده از نخ دندان خودداری شود. برای کمک به بهود و رفع درد می‌توان از محلول آب و نمک برای شستشوی دهان استفاده کرد. گاز استریل بایستی در صورت نیاز تعویض شود تا زمانی که دیگر خون‌ریزی وجود نداشته باشد.

بیمار بایستی سه تا چهار روز پس از جراحی دندان عقل نهفته بهبود پیدا کرده و می‌تواند فعالیت‌های روزانه را ادامه دهد. بهبود کامل ناحیه تحت درمان به یک ماه زمان نیاز دارد. بنابر این بایستی از به‌کارگیری نی، مصرف سیگار و ورزش سنگین برای مدت یک ماه خودداری شود.

انواع دندان عقل نهفته

نهفتگی دندان عقل به چهار صورت ایجاد می‌شود: نهفتگی مزیال (نهفتگی به سمت جلوی دهان)، دیستال (نهفتگی به سمت عقب دهان)، نهفتگی افقی و عمودی.

نهفتگی مزیال (نهفتگی به سمت جلوی دهان)

دندان عقل نهفته مزیال شایع‌ترین نوع نهفتگی دندان عقل محسوب می‌شود. در این حالت دندان عقل به صورت نیمه در آمده و دندان عقل به طرف جلوی دهان دارای زاویه است.

نهفتگی دیستال (نهفتگی به سمت عقب دهان)

امکان دارد نهفتگی مزیال با نهفتگی دیستال اشتباه گرفته شود. در نهفتگی دیستال، دندان به طور کامل و یا جزئی رشده کرده و دندان به سمت عقب دهان دارای زاویه است. نهفتگی دیستال نادرترین نوع نهفتگی دندان عقل محسوب می‌شود.

نهفتگی افقی

نهفتگی افقی دندان عقل زمانی ایجاد می‌شود که دندان به طور کامل نهفته بوده و به  صورت افقی زیر لثه‌ها قرار می‌گیرد. در ارتباط با دندان عقل نهفته افقی بایستی توجه شود که نهفتگی افقی دندان عقل دردناک‌ترین نوع نهفتگی است و می‌تواند باعث ایجاد آسیب زیادی شود؛ چرا که دندان در جهت غیر طبیعی به رشد خود ادامه می‌دهد و سبب وارد شدن فشار بر ریشه دندان مجاور می‌شود.

نهفتگی عمودی

نهفتگی افقی دندان عقل زمانی ایجاد می‌شود که دندان در جهت مناسب برای رشد قرار دارد ولی قادر به در آمدن و رشد کردن نمی‌باشد. نهفتگی عمودی همیشه به درمان نیاز ندارد و بیشتر دندان‌پزشکان برای مدت زمان مشخصی دندان را تحت نظر قرار می‌دهند تا مشخص شود که آیا درمان الزامی است یا خیر.

عوارض دندان عقل نهفته

دندان عقل نهفته می‌تواند سبب بروز مشکلات مختلفی در دهان شود. این مشکلات عبارتند از:

• آسیب‌دیدگی دندان‌های دیگر. اگر دندان عقل به دندان آسیای دوم فشار وارد کند، امکان دارد سبب آسیب‌دیدگی دندان آسیا یا افزایش احتمال بروز عفونت در این ناحیه شود. این فشار همچنین می‌تواند باعث بروز نامرتبی و نامنظمی دندان‌های دیگر یا نیاز به انجام ارتودنسی جهت مرتب کردن دندان‌های دیگر شود.
• ایجاد کیست. دندان عقل در یک کیسه (sac) در استخوان فک رشد می‌کند. امکان دارد این کیسه از مایع پر شده و باعث ایجاد کیست و آسیب‌دیدگی استخوان فک، دندان‌ها و اعصاب شود. به ندرت امکان ایجاد تومور سرطانی وجود دارد. در این حالت ممکن است به خارج کردن بافت و استخوان نیاز باشد.
• پوسیدگی. دندان‌های عقل نیمه نهفته بیشتر در معرض پوسیدگی قرار دارند؛ چرا که مواد غذایی و باکتری بین لثه و دندان عقل نیمه نهفته گیر کرده و در نتیجه تمیز کردن دندان‌های عقل دشوارتر است.
• بیماری لثه. دشواری در تمیز کردن دندان عقل نیمه نهفته سبب افزایش احتمال عارضه التهابی و دردناک لثه به نام پری‌کورونیت می‌شود.

کنترل درد دندان عقل نهفته

در صورت وجود درد ناشی از دندان عقل نهفته، می‌توان از داروهای مُسکن بدون نیاز به نسخه پزشک استفاده کرد. داروی آسپیرین برای تسکین دندان‌درد خفیف تا متوسط مناسب است. البته این دارو نباید در کودکان زیر 18 سال استفاده شود چرا که می‌تواند سبب افزایش احتمال بروز سندروم ری شود.

استفاده از یخ می‌تواند سبب کاهش التهاب شود. شستشوی دهان با آب و نمک نیز سبب تسکین درد می‌شود.

در صورتی که درد شدید باشد و روش‌های درمانی در منزل تاثیری در بهبود درد نداشته باشند، امکان دارد پزشک داروی مُسکن برای شخص تجویز کند. حتی اگر روش‌های درمان خانگی به تسکین درد کمک کردند، بایستی با پزشک در این مورد مشورت شود. روش‌های تسکین درد بایستی فقط برای کوتاه‌مدت مورد استفاده قرار گیرند. در صورتی که دندان عقل نهفته باعث بروز درد شود، امکان دارد به خارج کردن آن با جراحی یا استفاده از دیگر روش‌های درمانی نیاز باشد.

هزینه جراحی دندان عقل نهفته

عوامل مختلفی بر هزینه جراحی دندان عقل نهفته تاثیر می‌گذارند. برای مثال وضعیت سلامت دندان‌ها، وضعیت دندان عقل در فک و رویش دندان به صورت کامل یا جزئی همگی عواملی هستند که می‌توانند بر هزینه درمان تاثیر بگذارند. هزینه درمان در وضعیت‌های مختلف دندان شامل موارد زیر می‌باشد:

• دندان عقل با رشد کامل: در صورتی که همه دندان‌های عقل از پوست خارج شده و به طور کامل رشد کرده باشند، انجام جراحی ساده می‌باشد و درمان کم‌هزینه خواهد بود. این نوع جراحی تنها به حدود 20 دقیقه زمان نیاز داشته و بنابر این هزینه جراحی که شامل زمان درمان و ماده بی‌حسی است کمتر می‌باشد. خارج کردن دندان عقل که به طور کامل رشد کرده است، توسط دندان‌پزشک نیز امکان‌پذیر است.
• دندان عقل نهفته زیر بافت: زمانی که دندان عقل زیر بافت نرم گیر کرده باشد، بایستی با استفاده از یک برش کوچک در بافت دندان را خارج کرد. این روش بایستی توسط جراح دهان و دندان انجام شود و در نتیجه هزینه درمان افزایش پیدا خواهد کرد. پس از جراحی به استفاده از بخیه نیاز می‌باشد.
• دندان عقل نهفته زیر استخوان: زمانی که دندان عقل در استخوان فک و زیر مقداری استخوان گیر کرده باشد، جراحی دندان عقل دشوار می‌باشد. جراحی در این حالت بیشتر طول کشیده و امکان دارد به استفاده از ماده‌ بی‌حسی بیشتری نیاز باشد. افزایش زمان درمان در تعیین هزینه ماده بی‌حسی موثر است.

سوال‌های رایج در مورد جراحی دندان عقل نهفته

عوارض نکشیدن دندان عقل نهفته شامل چه مواردی می‌باشد؟

در صورتی که دندان عقل نهفته باعث بروز درد و علائم دیگر بشود، نکشیدن دندان عقل می‌تواند باعث بروز مشکل برای سلامت دهان و دندان شود. دندان‌های عقل نهفته بیشتر در معرض ایجاد عفونت و آبسه قرار دارند و امکان دارد سبب آسیب‌دیدگی، پوسیدگی و بروز مشکل برای دندان‌های سالم دیگر شوند.

درد دندان عقل نهفته برای چه مدت زمان ادامه دارد؟

 بروز درد پس از کشیدن دندان عقل نهفته شایع می‌باشد. مدت زمان بروز درد معمولا برای یک تا سه هفته ادامه دارد. در برخی از موارد، امکان دارد درد برای شش ماه یا بیشتر نیز ادامه داشته باشد.

آیا برای کشیدن دندان عقل نهفته به شکستن استخوان فک نیاز می‌باشد؟

یک تصویر غلط و رایج این است که برای کشیدن دندان عقل نهفته، شکستن استخوان فک الزامی است. این مطلب به هیچ عنوان صحت ندارد.

درد و ورم پس از جراحی دندان عقل نهفته چه زمانی تشدید می‌شود؟

درد و ورم پس از جراحی بایستی هر روز به میزان بیشتری بهبود پیدا کند. معمولا دومین روز پس از جراحی، ورم به به بیشترین میزان خود می‌رسد.

معایب و عوارض جراحی دندان عقل نهفته شامل چه مواردی می‌باشد؟

در برخی از موارد، دندان عقل باعث بروز هیچ دردی در قسمت لثه یا بروز مشکل برای دندان‌های دیگر نمی‌شود. از مهم‌ترین عوارض جراحی دندان عقل نهفته می‌توان خطر بروز عفونت، خونریزی و دیگر مشکلات ناشی از جراحی را نام برد.

آیا پیاده‌روی پس از کشیدن دندان عقل نهفته امکان‌پذیر است؟

در بیشتر موارد، پیاده‌روی و فعالیت بدنی سبک پس از روز اول درمان به شخص توصیه می‌شود. این کار به رفع ورم و ادامه فعالیت‌های روزانه توسط بیمار کمک می‌کند. بسته به نوع جراحی دندان عقل، بیمار بایستی از انجام فعالیت‌های شدید جسمانی برای مدت 3 تا 5 روز پس از جراحی خودداری کند.

آیا استفاده از محافظ دهان پس از کشیدن دندان عقل امکان‌پذیر است؟

در صورت نیاز به استفاده از محافظ دهان و دندان، بایستی در دوره بهبودی از آن استفاده کرد مگر این که محافظ دندان در استفاده از پانسمان تداخل ایجاد کند. در این صورت بایستی تا موقع برداشتن پانسمان در زمان مراجعه مجدد به دندان‌پزشک از به کار بردن محافظ دهان و دندان خودداری شود. در صورتی که طبق توصیه دندان‌پزشک به استفاده از تجهیزات موقت و متحرک آکریلیک نیاز باشد، این ابزار بایستی طبق راهنمایی و دستور دندان‌پزشک و متخصص بیماری‌های لثه مورد استفاده قرار گیرد.