چه چیزهایی باعث ایجاد پوسیدگی در دندان کودکان می شود؟
پوسیدگی دندان زمانی رخ میدهد که جرم یا پلاک دندانی ایجاد شده بروی سطح دندان، مینای دندان را خورده و باعث ایجاد حفره در ساختمان دندان شود. پلاک لایه‌ای از نوعی ماده چسبنده است که به سطح دندان‌ها می‌چسبد و در پی ترکیب شدن باکتری‌های موجود در دهان با غذا، اسید و بزاق دهان ایجاد می‌شود.
از آنجایی که مسواک زدن و نخ دندان کشیدن مرتب میتواند از از ایجاد پلاک دندانی جلوگیری کند، پوسیدگی دندان اکثرا زمانی رخ میدهد که کودک بدرستی دندانهای خود را مسواک نزند و بهداشت دهان و دندان را رعایت نکند.
کودکان باید روزانه حداقل ۲ مرتبه دندانهای خود را مسواک بزنند. با این حال، برخی از کودکان تنها ۱ مرتبه در روز دندانهای خود را مسواک می‌زنند یا گاهاً متاسفانه بطور کلی مسواک زدن را فراموش می‌کنند.
کودکان در سنین پایین و تا حدود ۶ سالگی قادر نیستند که دندانهای خود را بخوبی مسواک بزنند. از این‌رو، والدین یا یک فرد بزرگسال باید برای آنها مسواک بزند و یا تا زمانی که کودک به اندازه کافی بزرگ شده باشد که بتواند تنهایی و بطور صحیح مسواک بزند، بر مسواک زدن کودک نظارت داشته باشد.
همچنین، برخی از کودکان از نخ دندان استفاده نمی‌کنند و یا بطور نادرست نخ دندان می‌کشند که این امر نیز موجب می‌شود تا پلاک دندانی و ذرات غذا از ما بین دندانهای آنها پاک نشده و منجر به پوسیدگی دندان‌ها شود. نخ دندان کشیدن نیز ممکن است برای کودکان دشوار باشد، به همین دلیل والدین باید در این مرحله نیز به کودک خود کمک کنند.
رعایت بهداشت دهان و دندان تنها به مسواک زدن و نخ دندان کشیدن ختم نمی‌شود و انجام معاینات منظم دندانپزشکی نیز جزوی از این پروسه است. کودکان نیز باید همانند افراد بزرگسال، هر ۶ ماه یکبار برای معاینه دندانهای خود توسط دندانپزشک ویزیت شوند.
دندانهای شیری کودک معمولا از حدود ۶ ماهگی رشد می‌کنند و اولین جلسه ویزیت دندانپزشکی نیز باید از رویش اولین دندان شیری کودک آغاز شود. اما از طرفی، بهداشت نامناسب دهان و دندان تنها دلیل پوسیدگی دندان نیست و رژیم غذایی نیز نقش بسزایی در این امر دارد. چنانچه فرزند شما به مقدار زیاد مواد غذایی شیرین یا مواد غذایی نشاسته‌دار (نظیر بستنی، کیک، آب نبات، کراکر، چیپس و غیره) که کربوهیدرات بالایی دارند مصرف کند، خطر پوسیدگی دندانهای او بیشتر خواهد بود.
چرا ترمیم دندان شیری کودکان ضروری است؟
ممکن است برخی از افراد تصور کنند که درمان یا پر کردن دندانهای شیری کودک که دائمی نیستند به معنای هدر دادن پول است اما باید به مشکلات طولانی مدت بعدی ناشی از عدم درمان نیز توجه کرد.
دندانهای شیری از حیث قوام با دندانهای دائمی و دندان افراد بزرگسال متفاوت بوده و از نظر ساختاری از آنها نازک‌تر هستند. بنابراین حین مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، دندانهای شیری به مراقبت و توجه بیشتری نیاز دارند. پوسیدگی در دندانهای شیری به سرعت عمیق شده و میتواند به ریشه دندان برسد و در صورت عدم درمان میتواند به عفونت دندانی تبدیل شده و باعث درد و تورم شود.
همچنین، کمک به حفظ دندانهای شیری کودک تا حد ممکن، میتواند به رشد و نحوه چیدمان دندانهای دائمی کودک کمک کند. دندانهای شیری گاها باید کشیده شوند و گاها نیز بقدری عفونی می‌شوند که ممکن است در صورت عدم درمان مشکلات ارتودنسی ایجاد کنند که این امر احتمال نیاز به سایر روش‌های ارتودنسی را تشدید میکند. این امر ممکن است باعث شود که کودک شما به ارتودنسی طولانی‌تری نیاز پیدا کند و یا در کودکی که نیازی به ارتودنسی نداشت موجب شود که برای اصلاح طرح لبخند خود به ارتودنسی نیاز پیدا کند.
علاوه بر تاثیرگذار بودن دندانهای شیری بر الگوی رشد و قرارگیری دندانهای دائمی، سایر عواقب منفی ناشی از عدم درمان پوسیدگی دندانهای شیری عبارتند از:
مانع از تغذیه مناسب کودک می‌شود: عدم درمان پوسیدگی دندان میتواند باعث شود که غذا خوردن برای کودک دردناک و ناراحت کننده باشد. چنانچه کودک در حین غذا خوردن دندان درد داشته باشد، این امر موجب اجتناب او از غذا خوردن شده و میتواند تاثیر منفی بر تغذیه و رشد کودک داشته باشد. گاها حتی برخی از مواد غذایی طبیعی نظیر سیب، هویج و کرفس نیز ممکن است سفت باشند. با این حال، اگر کودک نتواند چنین مواد غذایی مغذی و ضروری را مصرف کند، این امر بر سلامتی کلی کودک تاثیرات منفی خواهد داشت.
گفتار و تکلم صحیح کودک را نیز تحت تأثیر قرار میدهد: عدم درمان پوسیدگی دندان میتواند بر تکلم کودک نیز تاثیرگذار باشد. دندان‌ها بخشی از فرآیند تکلم هستند و می‌توانند بر صداهای تولید شده هنگام حرف زدن تاثیر داشته باشند. با این حال، پوسیدگی در صورت عدم درمان میتواند منجر به افتادن دندان شده و باعث ایجاد اختلال در گفتار کودک شود و بر تکلم صحیح او تاثیر گذاشته و نهایتا مجموعه این موارد بر اعتماد بنفس کودک در صحبت کردن در جمع و برقراری ارتباط با دیگران، تاثیر منفی داشته باشد.
تاثیر منفی بر اعتماد به نفس و ظاهر کودک: تغییر رنگ یا افتادن دندان میتواند با تاثیرگذاری بر ظاهر کودک، به اعتماد بنفس او نیز آسیب بزند. چنانچه کودک حس کند که دندان‌هایش سالم یا سفید نیستند، ممکن است از لبخند زدن خودداری کند و نخواهد کاری کند که دندان‌هایش دیده شوند. این امر تاثیر منفی ماندگاری بر اعتماد بنفس و همچنین زندگی اجتماعی کودک خواهد داشت.
افزایش احتمال پوسیدگی سایر دندان‌ها: عدم درمان پوسیدگی میتواند منجر به سرایت پوسیدگی به سایر دندان‌ها شود. معمولا افراد تصور می‌کنند که پوسیدگی بر خلاف سایر بیماری‌ها یا عفونت‌ها قابل سرایت نیست. اما باید بدانید که چنین نبوده و پوسیدگی در صورت عدم درمان میتواند به سایر دندان‌ها منتقل شود. پوسیدگی حتی میتواند از دهان یک فرد به دندان فرد دیگر نیز سرایت کند. بنابراین درمان پوسیدگی نه تنها خود دندان را حفظ میکند بلکه سایر دندان‌ها را نیز از احتمال پوسیدگی نجات میدهد.
چگونه پوسیدگی دندان کودکان را تشخیص دهیم؟
پوسیدگی دندان همیشه هم منجر به ایجاد درد نمی‌شود و به همین دلیل تشخیص آن میتواند دشوار باشد. علائمی که پوسیدگی دندان را نشان می‌دهند عبارتند از:
- ایجاد شدن لکه‌های تیره روی دندان
- ایجاد شدن لکه‌های سفید روی دندان
- گریه کردن یا بی قراری کودک
- حساسیت دندان نسبت به غذاها یا نوشیدنی‌های سرد
- تورم لثه
- اجتناب کودک از غذا خوردن
- بی حالی کودک
چنانچه به پوسیدگی دندان کودک خود مشکوک هستید حتما برای معاینه دندان کودک به دندانپزشک کودکان مراجعه کنید. متخصص دندانپزشکی کودکان، علائم پوسیدگی دندان کودک را بطور کامل بررسی کرده و سپس درمان مناسب با میزان پوسیدگی دندان را توصیه خواهد کرد.
چه زمانی نیازی به ترمیم دندان کودکان نیست؟
در برخی موارد پوسیدگی جزئی، ممکن است که دندان بتواند با تولید مواد معدنی خود را ترمیم کند. چنانچه پوسیدگی دندان کودک شما در مراحل اولیه باشد و توسط دندانپزشک معاینه شود، دندانپزشک نکاتی را برای مراقبت بهتر از دندانهای کودک به شما ارائه میدهد که می‌توانند از بزرگتر شدن پوسیدگی جلوگیری کنند. این نکات شامل رعایت رژیم غذایی مناسب برای دندان و رعایت بهداشت دهان و دندان هستند.
در مرحله بعدی پوسیدگی، چنانچه دندانپزشک کودکان تشخیص دهد که دندان ممکن است بزودی بیفتد، احتمالا دیگر نیازی به پر کردن آن نباشد. در این موارد دندانپزشک ممکن است درمانی انجام ندهد و اجازه دهد دندان بطور طبیعی بیفتد. اما توجه به توصیه‌ها و نکات ارائه شده توسط دندانپزشک، همواره برای حفظ سلامت دهان و دندان کودکان حائز اهمیت است.
نحوه درمان پوسیدگی دندان کودکان
نیاز به پر شدن دندانهای شیری کودکان و یا پوسیده شدن دندانهای شیری از موارد بسیار رایجی است که دندانپزشکان با آن مواجه می‌شوند. پر کردن دندان میتواند هم بروی دندانهای دائمی و هم دندانهای شیری انجام شود. در چنین مواردی دندانپزشک قسمت پوسیده دندان را برداشته و حفره را با کامپوزیت یا مواد فلزی (طلا یا آمالگام) پر میکند. پر کردن دندان شیری منجر به حفظ آن می‌شود.
حفظ دندان شیری حائز اهمیت است چرا که از دست دادن زودرس دندانهای شیری میتواند باعث رشد کج و نامناسب دندانهای دائمی شود. همچنین از سوی دیگر، دندانهای شیری به جویدن و تکلم کودک نیز کمک می‌کنند. گاها دندانپزشکان حتی دندانهای کودکان ۲ یا ۱ ساله را نیز پر می‌کنند.
در مواردی که پوسیدگی دندان شدید باشد، دندانپزشک از آمالگام (مواد نقره‌ای رنگ) برای پر کردن دندان استفاده میکند. گاها نیز بدلیل آسیب دیدگی شدید دندان یا وجود عفونت، ممکن است نیاز به کشیدن دندان شیری باشد. در اینصورت اگر دندانپزشک دندان شیری را بکشد، شکاف ایجاد شده را با وسیله فضانگهدار، باز نگه می‌دارد تا به رشد صحیح دندانهای دائمی کمک کند.
البته انجام درمان‌‌های دندانپزشکی بروی دندان کودکان خردسال، خود به نوعی یک چالش بزرگ است. برخی از دندانپزشکان برای کمک به حفظ آرامش کودک در طول درمان از گاز نیتروز اکسید ملقب به گاز خنده استفاده می‌کنند.
برای بی حس کردن لثه‌ها باید تزریق انجام شود و معمولا استفاده از گاز خنده انجام این کار را آسان‌تر میکند. همچنین دندانپزشک ممکن است با دادن خوراکی به کودک، او را قبل از شروع درمان آرام کند.
اگر چند دندان فرزندتان دچار پوسیدگی شده باشد، دندانپزشک از شما می‌خواهد تا درمان را برای چند جلسه برنامه‌ریزی کنید. این امر به معنای مراجعه متعدد شما به دندانپزشکی است اما از آنجایی که در این حالت کودک مجبور نیست مدت طولانی روی صندلی دندانپزشکی بشیند، موجب راحتی بیشتر فرزند شما خواهد شد.
گاها نیز ممکن است دندانپزشک بیهوشی کودک برای درمان را توصیه کند. به این روش بیهوشی عمومی گفته می‌شود و معمولا در کودکان خردسال و در صورت داشتن چندین دندان پوسیده و چنانچه در ثابت ماندن کودک مشکلی باشد، توصیه می‌شود.
چگونه از ایجاد پوسیدگی در کودکان پیشگیری کنیم؟
بهترین کار برای پیشگیری از پوسیدگی دندان در کودکان، آموزش نکات مرتبط با بهداشت دهان و دندان به آنهاست. نظارت داشتن بر مسواک زدن و نخ دندان کشیدن کودک بسیار حائز اهمیت است. شما حتما باید مطمئن شوید که فرزندتان نحوه صحیح و زمان مناسب مسواک زدن را بلد شود.
کودکان باید روزانه ۲ مرتبه دندانهای خود را مسواک بزنند و حداقل ۱ بار در روز از نخ دندان استفاده کنند. روش بهتر این است که قبل از مسواک زدن، نخ دندان بکشید. همچنین مراجعه منظم هر ۶ ماه یکبار به دندانپزشک نیز حائز اهمیت است.
والدین کودکان خردسال نیز نباید از مراقبت از دهان کودک خود غافل شوند. حتی اگر فرزند خردسال شما دندانی نداشته باشد، دهان او همچنان میکروب دارد. بنابراین پس از هربار شیر خوردن کودک، لثه‌های کودک را با پارچه‌ای نرم تمیز کنید. در صورت داشتن دندانهای شیری نیز آنها را با خمیر دندان حاوی فلوراید مناسب کودکان به آرامی مسواک بزنید.
اگر کودک شما دندانهای شیری دارد، برای تنقلات مضری مانند کیک، بستنی، کلوچه یا آب نبات می‌توانید از مواد غذایی سالم زیر برای حفظ سلامت دندانهای کودک استفاده کنید:
- میوه‌هایی با شاخص گلیسمی پایین مانند شاه توت، زغال اخته و تمشک
- خشکبار و اجیل
- ماست
- موز یخ زده
- پنیر مدادی
- سس سیب شیرین نشده
- میوه‌های خشک بدون شکر
- هویج و انواع دیپ
- انواع گرانولا
هزینه پر کردن دندان کودکان چقدر است؟
عوامل متعددی وجود دارند که تا حد زیادی هزینه درمان به آنها بستگی دارد. مواردی نظیر وضعیت دندان‌ها، مواد مورد استفاده برای پر کردن دندان و استفاده یا عدم استفاده از آرامبخش در طول درمان و مواردی که در ادامه مقاله لیست شده‌اند، می‌توانند بر هزینه پر کردن دندان کودکان تاثیرگذار باشند:
میزان پیشرفت پوسیدگی
قبل از پر کردن دندان، دندانپزشک قسمت‌های پوسیده دندان را برمی‌دارد. حفره دندانی بزرگتر به معنای هزینه بیشتر خواهد بود. اما یک دندانپزشک مجرب همیشه محافظه کارانه ترین درمان را انجام میدهد. این بدان معناست که حتی اگر علائم پوسیدگی قابل رویت هم نباشند باز هم پر شدن دندان اولین خط دفاعی توصیه شده توسط دندانپزشک خواهد بود.
محل پوسیدگی
اندازه دندانهای آسیاب بزرگتر و دسترسی به آنها نیز سخت‌تر است و به همین دلیل هزینه پر کردن این دندان‌ها بیشتر است. با این حال، در حین لبخند زدن نیز دندانهای جلویی بیشتر دیده می‌شوند. از این‌رو باید برای پر کردن دندانهای جلویی نیز از مواد همرنگ دندان استفاده کرد. مواد همرنگ دندان نسبت به آمالگام نقره‌ای رنگ گرانتر هستند چرا که در آنها از کامپوزیت که ماده با کیفیت‌تری است استفاده می‌شود.
نوع ماده پر کننده
با اینکه پر کردن دندان با آمالگام نیز موجب بازیابی عملکرد دندان می‌شود اما کامپوزیت موجب حفظ جنبه زیبایی نیز می‌شود و اگر شما هم نگران تأثیر مواد پر کننده فلزی بر سلامتی خود هستید، کامپوزیت گزینه مناسب‌تری برای شماست. آمالگام رنگ تیره‌ای دارد اما کامپوزیت همرنگ دندان بوده و استفاده از آن موجب حفظ زیبایی لبخند می‌شود. از این‌رو، اگر دندان شما با کامپوزیت پر شود هزینه بیشتری خواهد داشت.
نوع بی حسی
اگرچه در اکثریت موارد پر کردن دندان بیماران تنها تحت بی حسی موضعی انجام می‌شود اما در کودکان و افرادی که اضطراب شدید دارند یا نسبت به مراجعه به دندانپزشکی فوبیا دارند، استفاده از آرامبخش موثرتر است. این دارو به حفظ آرامش بیمار کمک میکند ولی از سوی دیگر هزینه درمان را افزایش میدهد.
سوالات متداول
در صورت پوسیدگی اگر دندانهای شیری پر نشوند چه اتفاقی می افتد؟
پوسیدگی در صورت عدم درمان بزرگتر شده و به ریشه دندان کودک میرسد. در اینصورت منجر به عفونت شده و باعث ایجاد درد و تورم لثه می‌شود.
آیا پوسیدگی دندان در کودکان 4 ساله رایج است؟
متأسفانه، پوسیدگی دندان کودکان امری بسیار رایج است. پوسیدگی دندان با رعایت بهداشت دهان و دندان و رژیم غذایی مناسب قابل پیشگیری است اما هچنان پوسیدگی دندان از جمله شایع‌ترین مشکلاتی است که کودکان در هر سنی را تحت تاثیر قرار میدهد. در سنین ۴ سالگی، ۱ نفر از هر ۴ کودک حداقل یک دندان پوسیده دارد.
پر کردن دندان شیری کودک چقدر طول می کشد؟
پر کردن دندان معمولا ۱ ساعت طول میکشد اما اگر فرزند شما چندین دندان پوسیده داشته باشد که نیاز به پر شدن دارند، دندانپزشک ممکن است پر کردن دندانهای کودک در طی چند جلسه را توصیه کند تا از میزان استرس و اضطراب کودک کاسته شود.
آیا دندان یک کودک ۵ ساله هم میتواند پر شود؟
هر موقعیت و هر شرایطی متفاوت است اما اکثریت دندانپزشکان باور دارند که پوسیدگی دندان شیری کودکان نیز باید درمان یا پر شود. کودک چه ۳ ساله و چه ۵ ساله یا بزرگتر نیز باشد، دندانپزشک سعی خواهد کرد که تا حد امکان دندان شیری او را حفظ کند.
