اگر مدتی است که بخاطر دندان درد از خیر خوردن مواد غذایی گرم و سرد گذشته اید، شاید وقت صحبت با دندانپزشکتان درباره احتمال وجود حساسیت دندان رسیده باشد. گاهی اوقات بعضی چیزها مثل شیرینی، غذای ترش یا حتی هوای سرد هم باعث درد دندانتان می‌شود. برای درمان این مشکلات، ابتدا باید عامل ایجاد آن را بدانید و راه حل را بعد از پیدا کردن سوال تعیین کنید.
در این مقاله درباره نشانه ها، دلایل، روشهای درمان و پیشگیری از حساسیت دندان بیشتر خواهید خواند. برای درمان صحیح حساسیت دندان، حتما به دندانپزشک ماهری مراجعه کنید که علاوه بر تسلط بر روشهای درمان، بر مدیریت مشکلات ناشی از آن نیز مسلط باشد. این موضوع باعث کاهش خطرات و عوارض جانبی و همچنین دوره ریکاوری بعد از درمان خواهد شد.
نشانه های حساسیت دندان به گرما و سرما
نشانه اصلی حساسیت دندان، درد گرفتن آن در معرض گرما یا سرما است. بعضی ها درد این حالت را مانند درد چاقو می دانند و بعضی دیگر هم یک درد مداوم و طولانی بعد از خوردن یک نوشیدنی گرم یا سرد را بیان می کنند. طرح درمان را در بسیاری از مواقع با توجه به مدت زمانی که درد ناشی از حساسیت دندان باقی می ماند، تعیین می کنند.
حساسیت دندانی که کمتر از 15 ثانیه طول بکشد
اگر دندان دردتان تنها تا چند ثانیه بعد از یک نوشیدنی سرد یا داغ طول می کشد، احتمالا جای نگرانی زیادی نیست. در این صورت حساسیت دندانتان احتمالا به دلیل یک پوسیدگی خفیف (وجود حفره) دندان، ریختن مواد پرکننده دندان یا بالا رفتگی خفیف لثه باشد. بهتر است که یک جلسه ملاقات با دندانپزشکتان برای رفع این مشکل داشته باشید، اما ضرورتی در کار نیست.
حساسیتی که تا 30 ثانیه یا بیشتر طول بکشد
در این صورت احتمالا با آسیب دیدگی دائمی در ساختار داخلی (پالپ) دندان مواجه هستید. این مشکل در نتیجه پوسیدگی عمیق دندان، شکستگی دندان، یک ضربه یا حادثه، و یا یک عفونت جدید ایجاد می شود. ترتیب دادن یک جلسه ملاقات فوری با دندانپزشکتان در هر صورت بهترین گزینه است تا از دائمی و غیرقابل تحمل شدن آن جلوگیری کنید.
دلایل رایج حساسیت دندان در مقابل سرما و گرما
حساسیت دندان می تواند به شکل یک درد خفیف و یا نشانه ای دردناک از یک مشکل جدی تر باشد. این درد معمولا به شکل تیر کشیدن در دندان و لثه و انتشار آن در سر گزارش می شود. به همین دلیل بعضی ها در حین خوردن یک نوشیدنی سرد می گویند “مغزم یخ زد”. حساسیت دندان معمولا زمانی رخ می دهد که لایه محافظتی بیرونی دندان، یعنی مینای دندان، تخریب و فرسوده شده باشد.
مینا پوشاننده قسمتهایی از دندان است که خارج از لثه قرار می گیرد. تخریب مینا منجر به ایجاد حساسیت در دنتین (لایه پایینی مینا که باعث تحریک عصب توسط گرما یا سرما می شود) دندان می شود. بالا رفتن لثه باعث پیدا شدن سمنتوم (عامل پوشش ریشه) و ایجاد حساسیت دندان می شود.
دلایل رایج تخریب مینا که باعث حساسیت دندان در برابر گرما و سرما می شود، عبارتند از:
- حفره دندان: ترک و شکافی در دندان که با قرار گرفتن مینا و دندان در مقابل تغییرات حرارتی، تبدیل به شکاف های عمیق تری می شود. این شکافها تبدیل به نقطه دسترسی دیگر باکتریها برای رسیدن به عصب دندان و ایجاد حساسیت دندانی می شوند.
- پوسیدگی دندان: اگر درد حساسیت دندانی را در حین جویدن مواد مختلف هم حس می کنید، ممکن است به حفرات کوچک (بخش های پوسیده دندان) مرتبط باشد.
- آسیب دیدگی دندان مثل کبودی یا لب پریدگی دندان.
- دندان قروچه: این عادت بد منجر به از بین رفتن مینا، لب پریدگی در دندان و بروز مشکلات دیگری غیر از حساسیت دندان می شود.
- بیماری لثه: تشکیل پلاک بر روی دندان، بخصوص در خط لثه یک نشانه اولیه بیماری لثه است و پلاک زیاد بر روی سطح دندان منجر به بروز حساسیت دندانی می شود.
- بالارفتن لثه: آسیب دیدگی عصب موجود در لایه های درونی دندان (پالپ) منجر به ایجاد حساسیت دندانی می شود. نازکترین بخش مینا، محافظ ریشه دندان است و ریشه با بالا رفتن لثه عیان می شود و همین موضوع هم احتمال بروز حساسیت دندان به سرما را بسیار بالاتر می برد.
- محصولات غیراستاندارد و قدرتمند بهداشت دهان مثل خمیردندانهای سفید کننده و دهان شویه های الکل پایه از جمله دلایل ایجاد حساسیت دندان است. یکی از رایج ترین روشهای درمانی عامل ایجاد حساسیت دندان به حرارت، سفید کردن دندان است. تقریبا هر روشی مثل پاکسازی دندان، هموارسازی ریشه و روکش و پرکردن دندان باعث ایجاد حساسیت به نوشیدنی های گرم می شود. یعنی وقوع حساسیت دندان به حرارت در چند روز بعد از درمان دندان یک مقوله طبیعی است اما اگر بیش از یک هفته طول بکشد و یا بدتر شود، باید بلافاصله با پزشکتان تماس بگیرید.
- بعضی روش های درمانی مثل پرکردن یا روکش دندان
- غذاهای اسیدی: اسید موجود در قهوه، سس گوجه فرنگی، شراب و غذاها و نوشیدنی های دیگر منجر به تخریب مینا و حساسیت دندان به گرما و سرما می شود.
- عفونت دندان: حساسیت دندان در بعضی موارد به خاطر عفونت عمیق دندان ایجاد می شود.
- مسواک زدن محکم: اعمال فشار زیاد بر دندانها با خمیردندان های ساینده یا مسواک سفت، می تواند مینای دندان را از بین ببرد و باعث ایجاد حساسیت دندان به گرما و سرما شود.
- مصرف سیگار و محصولات دخانی
- دسترسی ناکافی به مراقبت های دهان و دندان
- بهداشت ضعیف دهان
اگر حساسیت دندان به گرما و سرما در اثر یک عامل بیرونی مزمن ایجاد شده باشد، مادامی که مشکل اصلی را درمان نکنید با درد دندان در زمان خوردن و نوشیدن مواجه خواهید شد. اما در موارد دیگر مثل آسیب دیدگی حاد دندان، تنها زمانی با دندان درد مواجه می شوید که دندان در معرض مواد غذایی داغ یا سرد قرار بگیرد.
دلایل حساسیت دندان به گرما و سرما
روکش، مواد ترمیم دندان و ونیر برای ترمیم ترک خوردگی یا تخریب دندان ها و برای پیشگیری از صدمات بیشتر به کار گرفته می شوند. چنین صدماتی منجر به بروز حساسیت دندان در مقابل گرما و سرما می شود. بااینحال در صورتیکه درمان دندان با مشکلات زیر مواجه باشد، امکان بازگشت حساسیت دندان وجود دارد:
- به درستی انجام نشده باشد.
- ابعاد و اندازه مناسبی نداشته باشد.
- به خاطر لقی یا شکستگی، جابجا شود.
دلایل حساسیت دندان به گرما و سرما بعد از پر کردن دندان
پر کردن دندان هم یکی از موارد مرتبط با حساسیت دندان است و اگر شرایط زیر در پر کردن دندانتان صادق باشد، شاید با حساسیت دندانی مواجه شوید:
- پر کردن دندان یا روکش خیلی عمیق باشد.
- حفره به خوبی پاکسازی و پر نشده باشد.
- مواد پر شده درون دندان به دلیل دندان قروچه و بالا رفتگی لثه لق شود.
اگر حساسیت دندان از بین نرفت و بدتر شد، شاید به عصب کشی نیاز شود.
دلایل حساسیت دندان های لب پریده به گرما و سرما
علیرغم قدرت بالای دندان ها، اما تخریب و شکستگی آنها در طول زمان چیز عجیب و غیرعادی نیست. اکثر لب پریدگی های دندان، جزئی است و دردی نخواهند داشت اما اگر این شکستگی ها قابل توجه تر باشند، با درد همراه می شوند. دنتین زیر مینا در صورت بروز لب پریدگی در دندان در مقابل سرما و گرما قرار گرفته و حساسیت دندانی بروز می کند.
درمان های خانگی و پزشکی حساسیت دندان به گرما و سرما
استفاده از درمان های خانگی می تواند به کاهش درد ناشی از حساسیت دندان کمک کند. با این وجود برای رفع همیشگی مشکل حساسیت دندان باید به یک دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک بعد از تعیین عامل ایجاد درد، با طرح درمان مشخص اقدام به رفع آن و نتیجتا کمک به رفع حساسیت دندان می کند.
درمان های خانگی
روشهای درمان خانگی مختلفی برای کاهش حساسیت دندان در خانه وجود دارد که عبارتند از:
- شست و شوی دهان با محلول اب و نمک
- محلول دهانشویه هیدروژن پراکساید (رقیق شده با آب ولرم)
- آبکشی دهان با محلول عسل و آب ولرم
- آبکشی دهان با چای سبز
- دهانشویه یا ژل کاپسایسین
- عصاره وانیل
داروهای بدون نسخه
داروهای مسکن یا دهانشویه های بدون نسخه و محصولات دندانی دیگر که حاوی آرژنین هستند به کاهش حساسیت دندان کمک می کنند. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) بدون نسخه مانند آستامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن هم در کاهش درد موثرند. یک کارشناس دهان و دندان ممکن است برای کاهش حساسیت دندان، استفاده از یک NSAID قدرتمندتر را برای بیمار تجویز کند. هرروزه تعداد بیشتری از کارشناسان درمان مشکلات دهان و دندان به خاطر ویژگی اعتیادآور داروهای مسکن مخدر، در مقابل استفاده و تجویز آنها جبهه می گیرند.
رژیم غذایی و تغییرات دیگر
گاهی اوقات تغییر عادات روزانه مثل رژیم غذایی و سبک زندگی هم می تواند به کاهش حساسیت دندان کمک کند. این تغییرات به خصوص وقتی اثرگذاری بیشتری خواهند داشت که در ترکیب با روشهای درمانی دیگر به کار برده شوند.
تغییر خمیردندان
ترکیب خمیردندان ضدحساسیت برای کاهش درد ناشی از حساسیت طراحی شده و ممکن است با توصیه به استفاده از آنها از سوی دندانپزشک مواجه شوید.
مسواکتان را عوض کنید
اگر حساسیت دندانتان به دلیل بهداشت ضعیف دهان و دندان، حفرات، بیماری لثه یا محکم مسواک زدن ایجاد شده باشد، شاید وقت آن رسیده که مسواکتان را عوض کنید. در خرید مسواک برای دندان های حساس بهتر است که یک مسواک با برس نرم را انتخاب کنید. داخل و بیرون سطح دندانتان را به آرامی، در طول دو دقیقه و با حرکت دورانی مسواک بزنید.
از خوردن و نوشیدن مواد اسیدی خودداری کنید
غذاها و نوشیدنی های اسیدی باعث تخریب بیشتر مینا و ایجاد حساسیت دندان، بخصوص در مقابل گرما و سرما می شوند. در صورت مواجهه با حساسیت دندان بهتر است از مصرف غذاها و نوشیدنی های زیر تا رفع عامل ایجاد حساسیت، خودداری کنید:
- نوشیدنی های گازدار
- مرکبات
- خیارشور
- کرن بری
- گوجه و مواد غذایی مبتنی بر گوجه، مثل کچاپ و سس تند
- قهوه
- شراب
راه حل های دندانپزشک برای کمک به حساسیت دندان
اگر حساسیت دندان بعد از چند روز کاهش پیدا نکرد، بهتر نشد و حتی بدتر شد باید برای حل این مشکل به دندانپزشکتان مراجعه کنید. از جمله خدماتی دندانپزشک برای کاهش و رفع حساسیت دندانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
فلوراید درمانی
ثابت شده که استفاده خانگی از فلوراید درمانی و خمیردندان حاوی ترکیب فلوراید با مواد دیگری مثل کربوکسی متیل سلولز، هیدروکسی اتیل سلولز و پلی اتیلن گلیکول در کاهش حساسیت دندان موثر هستند. بعلاوه دندانپزشک در جلسات دوره ای معاینه دهان و دندان که معمولا هر شش ماه انجام می شود، استفاده از سیلور دیامین فلوراید را برای کاهش حساسیت مزمن دندان پیشنهاد می کند.
عصب کشی
دندان درد و حساسیت شدید دندان معمولا به دلیل آسیب دیدگی عمیق یا پوسیدگی ساختار عصب در درون لایه های پالپ دندان رخ می دهد و وقتی اینطور شود، باید از عصبی کشی برای درمان آن استفاده کنید. عصب و بافت پالپ آسیب دیده در این فرایند از دندان خارج می شود و درون دندان بعد از عفونت زدایی، پر می شود. نهایتا یک روکش برای تقویت و محافظت از ریشه درمان شده بر روی آن قرار داده می شود.
پیوند لثه
پیوند لثه در صورتی که بیماری و بالا رفتن لثه باعث شود که ریشه دندان در معرض هوازدگی و ورود باکتری ها قرار بگیرد و حساسیت دندان ایجاد شود، توصیه می شود. این جراحی برای محافظت از ریشه دندان، بهبود سلامت دهان و حذف حساسیت دندان انجام می شود.
رستوریشن دندانی
دندانپزشک در صورت وجود ترک، لب پریدگی یا حفره در دندان، آن را با استفاده از مواد همرنگ دندان یا روکش می پوشانند. این عمل به محافظت از دندان آسیب دیده و بهبود وضعیت حساسیت دندان منجر می‌شود.
چه زمانی به دیدن دندانپزشک بروم؟
اگر حساسیت دندانتان نسبت به گذشته بیشتر شده و یا حساسیت دندان به حدی باشد که جلوی کارهای روزانه و حتی خوردن و نوشیدن را می گیرد، باید بلافاصله به دیدار دندانپزشکتان بروید. دندانپزشک بعد از معاینه، عامل ایجاد حساسیت دندان را تعیین و طرح درمانشان را برای کاهش این مشکل مشخص می کند.
نکات پایانی
دلایل بسیار زیادی را می توان برای مشکل رایج حساسیت دندانی در نظر گرفت و به طور کلی زمانی که مینای دندان به دلایل مختلف، فرسوده و تخریب شده باشد رخ می دهد. همچنین حساسیت دندان ممکن است به دلیل آسیب دیدگی دندان، بیماری و یک بریس دندانی جدید ایجاد شود. برای دستیابی به تسکین طولانی مدت درد باید اقدام به رفع عامل ایجاد درد کنید اما با استفاده از درمان های خانگی یا مصرف داروهای مسکن بدون نسخه می توانید در کوتاه مدت به کاهش درد کمک کنید.
سوالات متداول
چرا دندانهایم ناگهان به گرما و سرما حساس شده اند؟
حساسیت دندان به گرما و سرما زمانی بروز می کند که لایه محافظتی بیرونی دندان یعنی مینا تخریب شده باشد. مینا پوشاننده قسمتهایی از دندان است که خارج از لثه قرار می گیرد. تخریب مینا منجر به ایجاد حساسیت در دنتین (لایه پایینی مینا که باعث تحریک عصب توسط گرما یا سرما می شود) دندان می شود.
حساسیت دندان به گرما یعنی چه؟
حساسیت دندان به گرما می تواند نشانه ای از وضعیت بد عصب داخل دندان باشد و احتمالا باید آن را به عنوان نشانه ای از مراحل پایانی عصب دندان در نظر بگیرید. قبل از تبدیل شدن به یک آبسه دندانی با یک دوره حساسیت شدید دندان به مواد داغ مواجه می شوید که به خصوص اگر زیاد باقی بماند، نشانه خوبی نخواهد بود.
آیا حساسیت دندان به صورت خود به خودی از بین می رود؟
احتمال اینکه حساسیت دندانتان به خودی خود از بین نرود، بالاتر است. در صورتیکه مشکل حساسیت دندانتان شروع شده باشد، بهتر است برای معاینه به دندانپزشکتان مراجعه کنید نباید آن را به امید حل شدن خود به خودی نادیده بگیرید. دندانپزشک در این موقعیت اقدام به تعیین عامل ایجاد درد نموده و درمان متناسب با آن را ارائه می کند.
چه زمانی باید نگران حساسیت دندانم باشم؟
اگر حساسیت یا درد دندانتان تا حدی زیاد شد که کارهای روزانه را نیز مختل کند، باید هر چه زودتر نزد پزشکتان بروید. دلایل زیادی برای اهمیت مراجعه به دندانپزشک به دلیل وجود حساسیت زیاد دندان وجود دارد.
آیا عصب کشی مشکل حساسیت دندان را از بین می برد؟
اگر حساسیت دندان باعث ایجاد درد شدیدی شود که استفاده از روش های دیگر هم در درمان آن موثر نباشند شاید لازم باشد که از عصب کشی (درمان مشکل در هسته نرم یا پالپ دندان) استفاده کنید.
آیا آب به حساسیت دندان کمک می کند؟
آبکشی دهان با محلول آب و نمک یک راه حل ساده برای کاهش درد ناشی از حساسیت دندانی است. چند مرتبه آبکشی دهان با محلول ولرم آب و نمک در طول روز می تواند به کاهش التهاب هم کمک کند.
چه نقایصی منجر به بروز حساسیت دندان می شود؟
ثابت شده که کمبود ویتامین های مختلفی منجر به بروز حساسیت دندان می شود که از آن می توان به کلسیم (عامل تقویت استخوان ها)، ویتامین آ و د (منجر به بروز حفره دندان و ایجاد حساسیت می شود) و ویتامین ب 12 (افزایش احتمال بروز بیماری لثه) اشاره کرد.
آیا ایبوپروفن برای کمک به حساسیت دندان مناسب است؟
استفاده از یک ماده بیحس کننده در مطب می تواند برای کاهش حساسیت دندان در طول فرایند بلیچینگ موثر باشد. در یک مطالعه نشان داده شد که استفاده از یک دوز 600 میلیگرمی از ایبوپروفن می تواند باعث کاهش حساسیت دندان در طول (و نه بعد از) فرایند درمان شود.
درمان حساسیت دندان چقدر طول می کشد؟
امکان بروز حساسیت دندان بعد از درمان هایی مثل پاکسازی دندان، هموارسازی ریشه، جایگذاری روکش و رستوریشن های دندانی وجود دارد. حساسیت ناشی از درمان های دندانی موقتی است و بعد از نهایتا 4 الی 6 هفته از بین می رود.
